Cesja wierzytelności to procedura, która skutkuje tym, iż dłużnik musi zwrócić pieniądze nowemu wierzycielowi. Jeden z najważniejszych wymogów określonych przez polskie przepisy wskazuje, że o przeprowadzeniu cesji wierzytelności należy poinformować w odpowiedni sposób dłużnika. Bez spełnienia tego warunku przelew wierzytelności może zostać skutecznie oprotestowany. W niniejszym artykule prezentujemy szereg istotnych informacji na temat tego, czym jest i jak działa cesja wierzytelności.
Cesja – co to takiego?
Cesja to termin, który znany jest niewielkiej liczbie Polaków. Co on oznacza? Słowo to pochodzi z języka łacińskiego – „cessio”, czyli ustąpienie. Cesja to umowa cywilnoprawna, na mocy której dochodzi do przeniesienia prawa do wierzytelności z cedenta na osobę trzecią określaną jako cesjonariusz. W większości przypadków cesja wierzytelności powoduje, że cesjonariusz uzyskuje szereg praw oraz obowiązków i ryzyk związanych z konkretną wierzytelnością. Cesję wierzytelności zamiennie określa się także jako przelew wierzytelności. O cesji wierzytelności mówią polskie przepisy prawne, a dokładniej Kodeks cywilny (artykuły 509-516).
Co mówi Kodeks cywilny o cesji wierzytelności? Wskazuje on na istotę tego terminu, czyli przeniesienie przez wierzyciela wierzytelności wraz ze wszystkimi prawami towarzyszącymi, czyli dług oraz odsetki. Obecnie przeprowadzenie cesji wierzytelności nie jest w Polsce problemem właśnie dzięki temu, iż istnieją w tym zakresie stosowne regulacje prawne. Ponadto, aby móc z sukcesem przeprowadzić cesję wierzytelności, nie jest konieczne uzyskanie zgody dłużnika.
Procedura cesji wierzytelności jest realizowana w sposób w pełni niezależny od dłużnika. Jedynym warunkiem, który musi spełnić wierzyciel realizujący cesję wierzytelności, jest poinformowanie o zrealizowanej transakcji dłużnika. Cesja wierzytelności musi zostać potwierdzona na piśmie. Realizacja cesji wierzytelności może być odpłatna lub bezpłatna.
Czym jest wierzytelność?
Aby dokładnie omówić specyfikę pojęcia cesja wierzytelności, warto również dokładnie zdefiniować samą wierzytelność. Sporo osób błędnie uznaje wierzytelność za dług. Wierzytelność nie jest długiem, tylko jego całkowitym przeciwieństwem. Kredytobiorca, który nie zwrócił na czas swojego kredytu gotówkowego do banku, ma wobec kredytodawcy zadłużenie. Z kolei bank ma wobec kredytobiorcy wierzytelność.
Zgodnie z prawem, wierzytelność oznacza prawo majątkowe, które pozwala wierzycielowi na to, aby domagać się od dłużnika zwrotu całej kwoty wraz z odsetkami określonymi w umowie. Oznacza to, że cesja wierzytelności to umowa, która powoduje, że dochodzi do zmiany osoby uprawnionej do tego, aby móc zażądać od dłużnika zwrotu środków, czyli wierzyciela.
Kiedy następuje cesja wierzytelności?
Cesja wierzytelności następuje najczęściej wtedy, gdy wierzyciel nie chce już samodzielnie odzyskiwać długów od swojego dłużnika. Decydując się na przeprowadzenie cesji wierzytelności przekazuje on prawo do egzekwowania długów innej osobie, która od tej pory ma prawo żądać od dłużnika, by to jemu zwracał on wszystkie pożyczone pieniądze razem z odpowiednimi odsetkami.
Najczęściej na cesję wierzytelności decydują się banki oraz instytucje pozabankowe, które niespłacone zobowiązania kredytowe i pożyczkowe przekazują wyspecjalizowanym firmom windykacyjnym.
Czy dłużnik musi wyrazić zgodę na przeprowadzenie cesji wierzytelności?
Artykuł 509 Kodeksu Cywilnego wskazuje, że wierzyciel może przenieść wierzytelność na inną osobę nawet wtedy, gdy nie wyraża na to zgody dłużnik. Jedyną sytuacją, w której przelew wierzytelności byłby niemożliwy, jest niezgodność danej cesji wierzytelności z przepisami prawa, właściwościami zobowiązania lub zastrzeżeniem umownym. Co do zasady, zdanie dłużnika przy przeprowadzeniu cesji wierzytelności nie ma żadnego znaczenia – chyba, że umowa pożyczki lub kredytu zawierała paragrafy mówiące o tym, że do skutecznego przeprowadzenia cesji niezbędne jest uzyskanie jego zgody.
Jedna zasada jest niezmienna: o przeprowadzonej cesji wierzytelności trzeba poinformować o tym fakcie dłużnika. Jest to spowodowane tym, że obowiązki dłużnika wobec cesjonariusza zyskują moc prawną dopiero wtedy, gdy dłużnik dowie się o skutecznym przeprowadzeniu cesji. W przypadku, gdy dłużnik nie zostanie w należyty sposób poinformowany o przeprowadzeniu tej procedury, wówczas może on zwracać dług wobec swojego pierwotnego wierzyciela. Wskazuje na to artykuł 512 Kodeksu Cywilnego.
Co zrobić, aby cesja wierzytelności została przeprowadzona w sposób skuteczny i nie budziła jakichkolwiek wątpliwości? Przede wszystkim, pierwotny wierzyciel powinien poinformować o cesji wierzytelności dłużnika listownie – listem poleconym z potwierdzeniem odbioru. Gdy wyśle on zwykły list, nie będzie miał wówczas żadnego potwierdzenia, że korespondencja dotarła do dłużnika. Brak dowodu doręczenia listu z informacją o przeprowadzeniu cesji spowoduje, że nowy wierzyciel nie będzie miał prawa do tego, aby móc w skuteczny sposób egzekwować zadłużenie od dłużnika.
Strony cesji wierzytelności
W cesji wierzytelności biorą udział dwie strony:
- cedent – podmiot, który do tej pory był właścicielem wierzytelności, czyli prawa do egzekwowania długów wobec dłużnika,
- cesjonariusz – podmiot, który na mocy cesji wierzytelności przejmuje od cedenta prawo do egzekwowania długów.
Wraz z podpisaniem umowy, dotychczasowy wierzyciel traci prawa do egzekwowania długów od dłużnika, które od tej pory przypada wierzycielowi wtórnemu. Czy dłużnik jest stroną umowy? Okazuje się, że nie. Kodeks cywilny wskazuje, że dłużnik nie jest stroną umowy cesji wierzytelności, dlatego nie trzeba go uwzględniać w tym dokumencie. Od wspomnianej zasady istnieją jednak ważne wyjątki. Zgoda dłużnika na przeprowadzenie cesji wierzytelności może być niezbędna wtedy, gdy mówiła o tym wcześniejsza umowa między dłużnikiem a pierwotnym wierzycielem.
Cesja powiernicza – czym jest i kiedy można ją zastosować?
W określonych okolicznościach możliwe jest zastosowanie cesji powierniczej. Jej cechą charakterystyczną jest wyjątkowo skuteczne odzyskiwanie wierzytelności od dłużników. Cesja powiernicza polega na tym, że wierzyciel przekazuje prawo do egzekwowania należności cesjonariuszowi tylko na określony czas. Po tym, gdy cesjonariusz odzyska wszystkie należności, przekazuje je do cedenta. Niektórzy określają cesję powierniczą cesją zwrotną.
Cesja zwrotna jest metodą wykorzystywaną wtedy, gdy wszystkie dotychczasowe metody odzyskiwania środków od dłużnika okazały się nieskuteczne. Cedenci cesję powierniczą podpisują z profesjonalnymi firmami, które specjalizują się w odzyskiwaniu długów od nierzetelnych dłużników.
Co może być przedmiotem cesji wierzytelności?
W Kodeksie Cywilnym znajdują się dokładne wytyczne na temat tego, co może być przedmiotem cesji. Zgodnie z tym aktem prawnym, w ramach cesji wierzytelności można scedować wszystkie rodzaje wierzytelności – poza tymi, których cedowanie jest niezgodne z przepisami prawa lub zapisami konkretnej umowy podpisanej wcześniej pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem.
W ramach umowy cesji wierzytelności można sprzedać całą wierzytelność lub tylko jej część. W niektórych przypadkach ogranicza w tym względzie mogą wynikać z zapisów umowy. W niektórych umowach stosuje się na przykład zapisy mówiące o tym, że do przeprowadzenia skutecznej cesji wierzytelności wymagane jest wyrażenie zgody dłużnika.
Cesja może dotyczyć zarówno istniejących wierzytelności jak i tych, które powstaną w przyszłości. Ten drugi typ cesji wierzytelności stosuje się przede wszystkim przy zabezpieczaniu pożyczek i kredytów.
Jak działa cesja wierzytelności – przykład z życia wzięty
Aby dokładniej opisać zasady funkcjonowania cesji wierzytelności, opiszemy teraz hipotetyczną sytuację. Załóżmy, że Jan Kowalski jest właścicielem sieci pizzerii. Od dłuższego czasu kupował on rozmaite artykuły spożywcze w hurtowni pana Kacpra Nowaka. Niestety, kryzys gospodarczy spowodował, że pan Jan nie może uregulować swoich długów wobec pana Kacpra. Pan Kacper nie może się doprosić zwrotu swojego długu, dlatego decyduje się na to, aby skontaktować się z profesjonalną firmą windykacyjną, która wykupi od niego wierzytelność poprzez cesję wierzytelności.
Umowa sprzedaży zawarta wcześniej pomiędzy panem Kacprem i panem Janem nie zawierała paragrafu mówiącego o tym, że do przeprowadzenia cesji wierzytelności jest potrzebna zgoda drugiej strony umowy, dzięki czemu przeprowadzenie cesji wierzytelności jest w pełni możliwe. Pan Kacper w ten sposób zyskuje szansę, aby z pomocą firmy windykacyjnej odzyskać dług od swojego kontrahenta.
Umowa cesji wierzytelności – co musi zawierać?
W umowie cesji wierzytelności muszą znaleźć się następujące elementy:
- data i miejsce podpisania dokumentu,
- wyszczególnienie stron umowy – cedenta oraz cesjonariusza,
- informacja o celu zawierania umowy, czyli o przekazaniu wierzytelności,
- oświadczenie pierwotnego wierzyciela o tym, że ma on pełne prawo do wierzytelności wraz z jej tytułem prawnym,
- wyszczególnienie momentu przeniesienia wierzytelności oraz jej ceny,
- zapis mówiący o obowiązku poinformowania dłużnika na temat przeprowadzenia cesji wierzytelności,
- załącznik – dokument potwierdzający, że wierzytelność, której dotyczy cesja, jest prawdziwa, a wierzyciel ma pełne prawo do jej egzekwowania.
Kiedy można przeprowadzić cesję wierzytelności?
Niektórzy nie wiedzą, w jakich okolicznościach możliwe jest przeprowadzenie skutecznej cesji wierzytelności. Nie pomagają w tym także polskie przepisy – ich zrozumienie dla przeciętnego człowieka jest niezwykle trudne. Kiedy możliwa jest zatem sprzedaż długu? Warto wiedzieć, że przelew wierzytelności jest możliwy do przeprowadzenia w dowolnie wybranym czasie.
Jedynymi przeszkodami, która powodowałaby, że nie można przeprowadzić cesji, jest jej nielegalność (brak zgodności z ustawą) bądź odpowiednie zapisy w umowie, które zabraniałyby wierzycielowi takiego działania. Do realizacji cesji nie może dojść także wtedy, gdyby przeszkodą były właściwości zobowiązania (chodzi tutaj np. o służebność osobistą).
Kto może dokonać cesji wierzytelności?
Sprzedaż długu może zostać przeprowadzona nie tylko przez przedsiębiorcę, ale również przez osobę prywatną. W przypadku osób prywatnych najczęściej chodzi o cesję polisy ubezpieczeniowej przy podpisywaniu umowy kredytowej. Jest to niezbędne, aby na wypadek ciężkiej choroby lub śmierci kredytobiorcy bank otrzymał spłatę pozostałych, niespłaconych rat od towarzystwa ubezpieczeniowego.
Zdecydowanie częściej na cesję wierzytelności decydują się osoby prowadzące własną działalność gospodarczą. Jest to spowodowane tym, że sprzedaż długów daje przedsiębiorcy możliwość na poprawę płynności finansowej należącej do niego firmy. W wielu przypadkach odzyskiwanie długów jest bardzo czasochłonne, dlatego zapracowani przedsiębiorcy wolą przekazać to zadanie profesjonalnym firmom windykacyjnym.
Cesja wierzytelności a przedawnienie długów
Wierzyciele mogą dokonać cesji wierzytelności nawet wtedy, gdy dana wierzytelność już dawno jest przedawniona. Aby było to możliwe, konieczne jest spełnienie tylko jednego warunku: taka wierzytelność nie może być wynikiem wady nieważności. Ponadto, cesja wierzytelności może również dotyczyć wierzytelności zabezpieczonych. Do takich wierzytelności zalicza się na przykład zastaw (zwykły lub rejestrowy) lub hipoteka w księdze wieczystej. Cesja wierzytelności nie musi też dotyczyć całego zadłużenia. Wierzyciel może także podjąć decyzję o przekazaniu cesjonariuszowi tylko określonej części zadłużenia.
Forma umowy cesji wierzytelności
Polskie regulacje prawne nie precyzują, jaką konkretnie formę powinna przybrać umowa cesji wierzytelności. Oznacza to, że umowa wierzytelności wzór może mieć dowolnie przez nas wybrany. Zazwyczaj obu stronom zależy jednak na tym, aby umowę sporządzić na piśmie – ma to na celu właściwe zabezpieczenie ich interesów. W przypadku, gdy wierzytelność została potwierdzona na piśmie, wtedy przelew wierzytelności także powinien być zrealizowany w ten sam sposób. Mówi o tym artykuł 514 Kodeksu Cywilnego.
W artykule 510 Kodeksu Cywilnego znajduje się informacja, że umowa cesji wierzytelności może przybierać także inne formy: umowy sprzedaży, umowy darowizny, umowy zlecenie, umowy spółki, faktury VAT czy umowy zamiany. Podczas podpisywania umowy cesji wierzytelności trzeba pamiętać o spełnieniu jednego, niezwykle istotnego warunku. Mianowicie, chodzi tutaj o własnoręczne podpisy obu stron transakcji.
Cesja wierzytelności – nieoceniona pomoc dla przedsiębiorców
Zatory płatnicze to jedna z największych bolączek polskich przedsiębiorców. Na czym one polegają? Dochodzi do nich wtedy, gdy kontrahenci mimo upływu terminu spłaty, w dalszym ciągu zwlekają z uiszczeniem należności wobec swojego usługodawcy. Tego rodzaju straty finansowe dla ogromnej firmy takiej jak instytucja pożyczkowa czy firma telekomunikacyjna są znikome, jednak w przypadku mikroprzedsiębiorcy nawet kilkunastodniowe opóźnienia w płatnościach mogą poskutkować sporymi problemami finansowymi.
Problem z odzyskaniem należności finansowych od dłużników powoduje, że przedsiębiorca musi poświęcać mnóstwo czasu i energii na odzyskiwanie długów. Skutecznym sposobem na efektywne i stosunkowo szybkie odzyskanie pieniędzy od dłużnika jest zwrócenie się po pomoc do wyspecjalizowanej firmy windykacyjnej. Cesja wierzytelności może być dla przedsiębiorcy nieocenioną pomocą w trudnej sytuacji materialnej.
Najwięcej przedsiębiorców podejmuje decyzję o cesji wierzytelności wtedy, gdy wszystkie dotychczasowe próby polubownego załatwienia sprawy okazały się nieskuteczne oraz minęło już sporo czasu od upłynięcia pierwotnego terminu spłaty. Przedsiębiorcy chcą po prostu „pozbyć się” problemu, a jednocześnie nieco na całej operacji zarobić. Właśnie dlatego decydują się na sprzedaż długu wyspecjalizowanej instytucji windykacyjnej.
Czy dłużnik musi zostać poinformowany o sprzedaży długu?
Tak jak wspomnieliśmy we wcześniejszych akapitach, do przeprowadzenia sprzedaży długu zazwyczaj nie jest konieczne uzyskanie zgody ze strony dłużnika. Zawsze należy jednak mieć na uwadze, aby po przeprowadzonej cesji wierzytelności poinformować o tym dłużnika. Podstawowym prawem osoby zadłużonej jest posiadanie aktualnych informacji na temat tego, kto jest jego aktualnym wierzycielem. Wynika to oczywiście z tego, że dłużnik musi wiedzieć, komu powinien przelewać kolejne raty swojego długu.
Artykuł 512 Kodeksu Cywilnego mówi jasno, że osoba sprzedająca wierzytelność jest zobowiązana, aby poinformować dłużnika o skutecznie przeprowadzonej cesji wierzytelności. Najbardziej zainteresowaną osobą, której zależy na powiadomieniu o przeprowadzeniu transakcji, jest oczywiście nowy wierzyciel, ponieważ od tej pory to on ma otrzymywać pieniądze od dłużnika. Przepisy mówią o tym, że nabywca wierzytelności musi obowiązkowo udowodnić, że dłużnik został prawidłowo powiadomiony o realizacji przelewu wierzytelności.
W niektórych przypadkach mogą pojawić się pewne problemy ze „skutecznym” poinformowaniem dłużnika o przeprowadzeniu cesji wierzytelności. Jak się przed tym uchronić? Najlepiej, gdy sporządzona umowa cesji wierzytelności będzie zawierała zapis mówiący o tym, że podmiot zbywający wierzytelność jest zobowiązany do przekazania na ten temat informacji dłużnikowi. Ponadto, warto tam również zamieścić informację o tym, że zbywca wierzytelności musi też przekazać nabywcy wszystkie dokumenty, które będą potwierdzać, że faktycznie doszło do przekazania zawiadomienia dłużnikowi.
Niektórzy decydują się także na to, aby podczas zawierania cesji wierzytelności przygotować od razu także pismo dla dłużnika. Zbywca wierzytelności wraz z nabywcą mogą razem wysłać przesyłkę do dłużnika – wtedy obie strony umowy nie będą miały żadnych wątpliwości co do tego, czy list z informacją o sprzedaży długu został do dłużnika dostarczony. Zawiadomienie do dłużnika należy wysłać listem poleconym priorytetowym z potwierdzeniem odbioru.
Bez względu na powyższe kwestie, nabywca ma także pełne prawo do tego, aby we własnym imieniu przekazać dłużnikowi informację o tym, iż od tej pory jest on jego nowym wierzycielem. Nabywca wierzytelności w takim piśmie nie musi dołączać kopii umowy cesji wierzytelności.
Co, jeśli dłużnik nie zostanie poinformowany o tym, że nastąpiła cesja wierzytelności?
Jeżeli dłużnik nie zostanie poinformowany o tym, że doszło do zmiany wierzyciela zobowiązania, będzie on mógł w dalszym ciągu spłacać swoje długi poprzedniemu właścicielowi roszczeń finansowych. W takiej sytuacji cesjonariusz najpewniej będzie zmuszony, aby prosić cedenta o przekazanie środków, które w świetle prawa mu się należą. Aby takich sytuacji uniknąć, należy pamiętać o tym, aby zaraz po podpisaniu umowy sprzedaży długu przekazać informację o przeprowadzonej zmianie właściciela wierzytelności dłużnikowi.